‘We dance together! We fight together!’

In het oud olympisch zwembad onder het nationaal voetbalstadion dreunen de bassen de hele nacht door. Op de muren van de mistige bunker staat in grote letters: ‘Resist anti-lgbtq+ law.’ Wie er binnenkomt krijgt een polsbandje om met ‘Georgia resists’, gevolgd door de plaats en het tijdstip van de volgende betoging. Welkom in Tbilisi, waar techno en protest hand in hand gaan.

Sinds de omstreden parlementsverkiezingen in oktober 2024 en de beslissing van de regeringspartij Georgische Droom in november van dat jaar om toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie stop te zetten, wordt er onafgebroken geprotesteerd. Als daad van verzet sloten clubs gezamenlijk de deuren, ‘om de energie van de dansvloer te richten op de straat’. In een land dat steeds meer van democratische normen wegglijdt en waar de geopolitieke spanningen tussen Rusland en Europa hoog oplopen, werd elektronische dansmuziek de soundtrack van de revolutie.

Rave-olutie

In de jaren zeventig en tachtig raakte elektronische dansmuziek en clubcultuur met moeite voorbij het IJzeren Gordijn. Ondanks de systematische stroompannes, bloeide een prille elektronische muziekscene in de jaren 90 en begin 2000. Maar het was pas in de jaren 2010 dat de ontwikkeling van elektronische dansmuziekcultuur er in een stroomversnelling raakte en de internationale bekendheid kreeg die ze vandaag geniet. Krantenkoppen die clubs als Bassiani en KHIDI een technomekka of het nieuwe Berghain noemden, doopten de hoofdstad Tbilisi tot een populaire bestemming voor technotoerisme. Waarom elektronische muziek, met techno op kop, er zo'n vlucht nam blijft een mysterie.

Als Tbilisi nog niet op de internationale danskaart stond, zorgden de gebeurtenissen van mei 2018 er zeker voor dat alle ogen op de clubscene van de stad gericht werden. In de nacht van 12 mei 2018 vielen zwaarbewapende politieagenten twee gerenommeerde clubs, Bassiani en Cafe Gallery, binnen onder het mom van een anti-drugsoperatie. Georgië staat bekend om zijn draconische drugswetgeving. Mensen kunnen op straat worden aangehouden voor een test, en op het bezit van microscopisch kleine hoeveelheden staan lange gevangenisstraffen.

Diezelfde nacht trok de menigte feestgangers de straat op. Het publiek van andere clubs vervoegde de aanzwellende groep demonstranten voor het parlementsgebouw. Volgens de club scene ging het politieoptreden om meer dan de strijd tegen drugs. Ze zagen het als een aanval op een hele generatie en hun cultuur, op waarden van vrijheid en gelijkheid. Onder de slogan “We dance together! We fight together!” werd er twee dagen aan een stuk door gedanst.

Ze weten niet wat vrijheid betekent

Zeven jaar na Tbilisi’s zogenoemde rave-olutie trekt de club community nog steeds de straat op. En ze zijn niet alleen. De voorbije jaren raasden verschillende grote protestgolven door de straten van de stad. Honderdduizenden demonstreren tegen de zittende regering, democratische achteruitgang en Russische inmenging en voor solidariteit met Oekraïne en Euro-Atlantische integratie.

De Georgische overheid schuwt al die tijd de grove middelen niet om het verzet de kop in te drukken. Betogingen worden steevast beantwoord met buitensporig politiegeweld, traangas, rubberkogels en waterkanonnen. Critici worden de mond gesnoerd met onrechtmatige arrestaties en schijnprocessen. Wie nog maar meeloopt in een betoging riskeert via gezichtsherkenningssystemen torenhoge boetes voor ‘het blokkeren van de weg’. Veiligheidsdiensten vallen de woningen van activisten binnen. Onder hen ook een van de oprichters van Bassiani. Over de mysterieuze knokploegen achter aanvallen op oppositieleden, activisten en journalisten wordt gefluisterd dat ze aangestuurd worden door de overheid. Bij het verlaten van de club werd doorgewinterde dj Gio Shengelia door twee onbekende mannen in elkaar geslagen. ‘Het zijn lafaards, ze weten niet wat vrijheid betekent,’ vertelt hij me vlak voor de betoging van start gaat.

Rusland is een bezetter

Op Instagram ontpoppen clubs zich intussen tot voortrekkers van een sociale beweging. Met foto’s van Europese, Georgische en Oekraïense vlaggen maken ze hun politieke positie glashelder. Tussen de feestaankondigingen door maken ze uitgebreide statements over de politieke situatie in het land. Posts bekritiseren de invoering van autoritaire wetten zoals het verbod op ‘LGBTQI+ propaganda’ en de beruchte wet op ‘buitenlandse agenten’, die het werk van ngo’s en onafhankelijke media onmogelijk maakt. Tegenstanders van de regering spreken in beide gevallen over ‘Russische wetten’ omdat ze afgekeken zijn van Moskou én het felbegeerde EU-lidmaatschap in de weg staan.

De clubs zien in Rusland een imperialistische supermacht die de hele regio in een wurggreep houdt. ‘Rusland is een bezetter,’ hoor je om de haverklap. De Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 past in een lange voorgeschiedenis van Russische agressie. Georgië was er zelf meermaals het slachtoffer van. De bloedige oorlogen in de jaren negentig en de oorlog in 2008 liggen nog vers in het geheugen. Russische militairen bezetten vandaag trouwens nog steeds 20% van het land. Het valt veel Georgiërs dan ook zwaar dat hun regering zo Russisch gezind is.

Clubs roepen hun volgers op om te gaan stemmen of deel te nemen aan betogingen. Ze organiseren lezingen en debatten met onderwerpen als ‘alternatieve strijdmethoden’ of ‘de transformerende kracht van solidariteit en verzet in tijden van oorlog’. Ze zamelen geld in voor Oekraïense humanitaire hulporganisaties of om zelf het hoofd boven water te houden tijdens een staking. “Online activisme is een van de belangrijkste pijlers van het protest,” zegt activiste Mariam. “Het is een geweldig hulpmiddel om mensen te mobiliseren en fondsen te werven om betogingen in stand te houden en politieke gevangenen te helpen.”

Safe space

Clubs proberen een andere wereld te zijn. Een wereld zonder homofobie, seksisme en andere vormen van discriminatie. Waar je er mag uitzien zoals je wil, waar je geaardheid geen rol speelt, waar je naar elkaar omkijkt, waar je mensen ontmoet die ook kritisch durven zijn. “Het werd een gemeenschap voor mensen met dezelfde waarden en een ontmoetingsplaats om ideeën uit te wisselen en onvrede over de regering te delen”, legt een demonstrante uit.

Clubs, vaak opgericht door vrouwen, zijn het kloppend hart van de queer gemeenschap. Ze zijn letterlijk een safe space in een land waar orthodoxe priesters een ‘Dag van de familiezuiverheid’ laten samenvallen met de internationale dag tegen homofobie en transfobie en homofoob geweld extreme proporties aanneemt. Volgens dj Irakli Kiziria heeft clubcultuur al meer betekend voor de queer gemeenschap dan alle politieke partijen en ngo’s bij elkaar opgeteld.

Om een veilige plek te creëren hanteren clubs duidelijke gedragscodes en een bijzonder streng deurbeleid. Sommige clubs werken met ‘gezichtscontrole’. Bezoekers moeten in een camera kijken voor ze binnen mogen. Andere clubs geven enkel toegang tot de online ticketverkoop aan wie zich registreert mét rijksregisternummer en telefoonnummer. Zelfs je sociale media worden gescreend. Het is een publiek geheim dat je met een Russische identiteitskaart bijna nooit binnengeraakt. 

Dansen als wapen

Dansen is een wapen in de dagelijkse strijd tegen onderdrukking. Op de sirene van een geluidskanon dat betogers uiteen moet te drijven, wordt gewoon gedanst. Of de herrie wordt achteraf verwerkt in rave tracks.

Maar ook wat zich in de club afspeelt, wordt gezien als een daad van verzet. In een door conflict geteisterde omgeving is clubben een manier om even te ontsnappen en vol te houden. “Dit zijn de enige resterende vrije ruimtes waar we een veilige omgeving kunnen creëren, weg van het geweld. Hier ervaren we via dans, muziek en sociaal contact, verlichting en dat is op dit moment keihard nodig,” stelt Mtkvarze, een van de oudste clubs, in december op Instagram.

Maar voor Gio Shengelia gaat het om meer dan escapisme. “Elke dag is een strijd. Ook wanneer ik draai. Op het eerste gezicht lijken we ons gewoon te amuseren. Maar op een of andere manier is het altijd ook een vorm van protest. Het is nooit enkel ontspannen, het is altijd ook: ‘Wakker worden! Kijk wat er gebeurt!’”

Voor clubs is het duidelijk: “Muziek en politiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.” De bescherming van clubcultuur is van levensbelang voor ‘de vrijheid en de democratie’. Ze wanhopen voorlopig niet. “De clubscene van Tbilisi heeft zich nog nooit laten doen en zal ook nu niet wijken voor de corrupte pogingen van een onrechtmatige regering om de collectieve verworvenheden van onze samenleving te vernietigen.”