'Niemand doet dat omdat het illegaal is, we doen dat omdat het niet anders kan’

België kende tijdens de jaren negentig een turbulente technoscene, met een extravagant clublandschap en een ijzersterke muziekproductie. Helaas kwam daar verandering in door de repressieve acties van de overheid tegen de vermeende, hoge drugsconsumptie in de nachtclubs, de elektronische muziekfestivals als concurrentie en steeds moelijker verkrijgbare vergunningen. Veel clubs verdwenen even snel als ze waren opgericht, maar iets nieuws borrelde ondergronds. 

Zoals al eerder het geval was in Groot-Brittannië, Frankrijk en Nederland, organiseren Belgische collectieven feesten in bossen, weides, kraakpanden en verlaten industrieterreinen. Deze free party’s worden georganiseerd door soundsystem crews die bestaan uit dj’s, geluidstechniekers, artiesten en muziekliefhebbers. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Op technologisch vlak haalde deze subcultuur inspiratie bij de Jamaicaanse soundsystemcultuur die zich door de immigratie in Engeland verspreidde tijdens de jaren zeventig. Ideologisch zijn er dan weer erg veel raakvlakken met de free rock/punk festivals en muzikaal was het natuurlijk acid house die aan de basis lag. Door onze sterk ontwikkelde clubcultuur in België, komt freeteknocultuur hier pas echt van de grond rond 2007 toen collectieven als Exit23, Anonym, DC tek, 013, Oblyk 32 of Breakmess zich vertoonden. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Vandaag kent België een bloeiende free party scene met tientallen soundsystems en feesten die je elk weekend kan bezoeken. Als je er maar van afweet natuurlijk. Gezien de illegaliteit bestaat er een exclusieve houding waarbij je enkel via organisatoren of vrienden op de hoogte kan geraken van de exacte locatie. Wij spraken met organisatoren en feestvierders om te achterhalen wat de moeilijkheden zijn waar zij mee worstelen en waarom zij verlaten gebouwen en grote geluidsmuren verkiezen boven zweterige nachtclubs. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Illegaal?

'Niemand doet dat omdat het illegaal is, we doen dat omdat het niet anders kan', vertelt Wout van Karnemelk Soundsystem. De grootste struikelblokken die hij aanhaalt zijn de moeilijk verkrijgbare vergunningen, vroege sluitingsuren en strenge geluidsnormen die steeds scherper worden toegepast. Dat collectieven dit doen omwille van de kick of opwinding is een verkeerde opvatting die heerst in de publieke opinie, vindt hij. De gerechtelijke gevolgen voor soundsystem crews kunnen zwaar zijn. Hoge boetes, inbeslagnames van materiaal en arrestaties zijn realistische gevolgen van het organiseren van een free party. 

Natuurlijk is het voor feestvierders heel anders. De risico's die zij onder ogen komen zijn vele malen kleiner. Behalve dan tijdens de coronacrisis. Dan kreeg je als bezoeker een boete van 250 euro mee naar huis. Duur feestje. Maar gelukkig zijn die tijden voorbij en kan je als feestvierder zorgeloos voor de muur gaan dansen. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Het is die vrije, zero-fucks-given-attitude die hem en andere feestvierders bijna wekelijks naar deze feesten lokken. Geen vieze blikken, veel te dure drankjes en matige headliners, maar een open sfeer die aan de basis van het feest ligt. 'Je wordt veel minder beoordeeld op wie je bent', vertelt Robin van Kaas Soundsystem. Bezoekers en organisatoren benadrukken de gemoedelijke sfeer, maar ook het gedeelde respect voor de mensen, de sound en de omgeving. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Dansen voor een muur van speakers

De symbolische functie van het materiaal is niet te onderschatten, vertellen Tom en David van Boter Soundsystem. Anders dan tijdens een clubfeest krijgt het geluid, en niet de dj, een centrale positie. 'Dat reflecteert misschien wel de vrije geest van free party, dat het om de muziek gaat en niet om de persoon die draait', stelt Wout van Karnemelk Soundsystem. Mensen dansen voor de geluidsmuur en de dj staat achter of naast het publiek. Heel vaak ben je als feestvierder zelfs niet op de hoogte van wie er nu precies aan het draaien is. 

De intense ervaring die de gigantische muur van speakers creëert, wordt ook gestimuleerd door verdovende middelen die net zoals in clubs alomtegenwoordig zijn. Er bestaat een tolerante houding ten opzichte van gebruik bij zowel feestvierders als organisatoren. Omdat er geen security of safer space begeleiders zijn op het feest, is de bezoeker aangewezen op zichzelf en de omgeving. ‘Bij free’s heb je wel meer die zorgende omgeving. Mensen letten veel meer op elkaar', zegt Ronny. Wout vertelt daarbij dat er in de 14 jaar dat hij free party's organiseert, hij geen enkel zwaar ongeluk of overdosis heeft meegemaakt. 

(Lees verder onder de afbeelding.)

Beeldvorming in de klassieke media

Waar clubcultuur stilaan appreciatie krijgt in het collectief geheugen van België, denk maar aan ‘The Sound of Belgium’, ‘Belpop’, ‘Those Were the Days’, ‘Platendraaiers’ of ‘Zillion’, is dat voor free party’s veel minder het geval. Als ze al in het klassieke nieuws verschijnen, gebeurt dat vaak op een negatieve manier. Druggebruik, overlast en rellen, die overigens zeer zeldzaam zijn, worden gretig in beeld gebracht. De meeste soundsystem crews staan sceptisch ten opzichte van de autoriteiten, maar benadrukken steeds de nood aan een gezonde dialoog tussen de organisatie en de politie.

Heel vaak komt het tot een compromis waarbij het feest gedoogd of stilgelegd wordt. In zeldzame gevallen komt het tot clashes tussen feestvierders en agenten. In het Franse Redon bijvoorbeeld kwam het tot zware schermutselingen, waarbij buitenproportioneel geweld werd gebruikt en één van de feestvierders zijn hand verloor door de ontploffing van een granaat.

Namen van personen en organisaties werden geanonimiseerd. Elke overeenkomst met bestaande gevallen berust op puur toeval. Meer info? Pieter-Jan Nerinckx, Tussen feest en verzet: Organisatie, structuur en betekenisgeving in de Belgische free party scene en freeteknocultuur (KU Leuven Masterproef: Faculteit Letteren, 2023).